Pek çok tarihçi tarafından Sequoyah Cherokee arasında alfabeyi geliştirmesiyle tanınır. İddalara göre Cherokee alfabesiyle bazı hikayeler yazıya geçirilmiştir. Ama bunlar sonradan kaybolmuştur.
Ta ki Sequoyah alfabe ile ilgili çalışmalara başlayana kadar.Alfabede yapılan bu çalışmalar kabile için çok önem taşımaktadır. Yazıyı oluşturan bu sistemin bütünüyle yeniden, tek tek oluşturulması olağanüstü bir çabanın varlığının işaretidir.
Sequoyah 1770 yılında Tennessee nehri yakınında Tuskegeerde bir Çeroki kasabasında doğdu Sequoyah bir yarı kızılderiliydi.Annesi kızılderili babası beyazdı.Bazı zamanlar genç adam ingilizce olan adıyla tanındı yani George Gist yada Guess, beyaz babasından kalan bir miras olan soyadı ile.
Sequoyah, kabilesinin eski gelenek, görenek ve unutulmaya yuz tutmuş adetlerini yeniden diriltti çünkü o biliyordu ki bir toplumun sürekliliğinin ve varolabilmesinin vede özgürlüğünün tek koşulu geleneklerin göreneklerin ve kendi dillerini yaşatılmasıdır.
O asla İngilizce öğrenmedi, konuşmadı ve yazmadı.Sequoyah aynı zamanda çok iyi bir gümüş sanatçısıydı.Daima yetenekleriyle insanları kendine hayran bıraktı.Bir av kazasında sakatlandı. Av yapamadı. Bu nedenle planlar yapabilmek, düşünebilmek ve çalışmak için çok zamanı oldu.Creek Savaşlarında ve 1812 savaşında bir asker gibi görev yaptı.Sequoyahrın Cherokee dili ile uğraşırken ona ayırdığı zihinsel ve fiziksel çaba karşısında ailesi ve arkadaşları onun çıldırdığını yada büyülendiğini düşündüler.
Sequoyah kabilesine dil çalışmaları hakında bilgi verirken dedikir; Moses isimli bir adam çok eski zamanlarda ilk kez bir taşın üzerine işaret yaptı.Biz şimdi bu işareti nasıl seslendireceğimize onları nasıl yazıp anlayacağımıza karar vereceğiz
Tarihçilerin söylediğine göre Sequoyah Cherokeedilinin sesli ve sesiz harflerin kombinasyonu ile oluştuğunu tespit etti ve uzun ve sabırlı çalışmalar sonucu 75 karekterin kombinasyonu ile Çeroki seslerini oluşturdu.
Sekuoyah bu çalışmalarını kısa sürede halkına açtı. Bu sayede önemli sayıda Cherokee insanı okumayı ve yazmayı öğrendi. Pek çok melez kızılderili zaten ingilizce okuma ve yazmayı biliyordu.Fakat Cherokee alfabesi gerçekten genç yaşlı herkesin kolayca okuyup yazabileceği bir dil oldu. Çok kısa bir sürede benimsendi, öğrenildi ve yayıldı.
1827 de che konseyi ulusal bir gazete çıkarabilmek için sermaye ayırdı.Sonraki yılın başlarında bir el baskı makinası ve alfabe karakterleri Bostondan deniz yoluyla daha sonrada Cherokee başkenti New Echotar;ya ulaşmak için karadan 200 milden fazla yol katedilerek getirtildi.
Gazete basıma başladı :
Ve Cherokee dili ve ingilizce olarak iki sütun halinde basıldı. Sütunların başında Cherokee diliyle ;Tsa la gi Tsu lehisanunhir1;İngilizce olarakta ;Cherokee phoenix;(Cherokee Ankakuşu) yazıyordu. 21 şubat 1828 O Birleşik Devletlerde basılan ilk kızılderili gazetesi oldu.
Bu isim california nın dev ağaçlarında ölümsüzleştirilmiştir.Sequoyah, onun kızılderili adıydı.Ancak babası,bazen Guest yada Guess olarak yazılan,Gerorge Gist adında bir beyazdı.
1760 yılında doğması,bir Kızılderili olarak büyümesi ve bir kaza yüzünden topal kalması dışında Sequoyah'ın ilk yılları ile ilgili çok az şey biliniyor.1816 yılında adı,anlaşmalar ve diğer belgeleri imzalayan biri olarak çıkıyor ve bu o zamanlar halkı arasında bir önder olduğu fikrini veriyor.
Sequoyah 1843 meksika'da yolculuk yaparken öldü...
Tahminen 1809 yılında,beyaz adamın kendi dilini yazabildiği için sahip olduğu üstünlük konusunda düşünmeye başladı.Okur yazar bir cherokee ulusunun,okuma yazma bilmeyene göre daha üstün olacağına inanarak,kendine bir alfabe yaratma görevi verdi..
Uygulanabilir bir alfabe yapmayı başarana ve dili yazıya dökmek için kurallar oluşturana dek,büyük engeller ve alaylar karşısında direndi.1821 yılında,Cherokee'lerin önemli kişileri sequoyah'ın alfebesini halkın onayına sunmayı kabul etti.
Gösteri yalnızca başarılı olmakla kalmadı,Tüm ulus bu alfebeyi büyük bir coşkuyla kullanmaya başladı.Bir kaç ay sonra nüfusun büyük bir kısmı okuyup yazabiliyordu.
Henüz basım yapılamıyordu ama belgelerin el yazısı kopyaları elden ele dolaşıyor ve mektuplar yazılıyordu.1827 yılında gerekli harfler Boston'da kalıba döküldü ve bir gazete basılmaya başladı..
Sequoyah,ününü hak ediyor..
Halkına kazandırdığı hız onları yeniden canlandırdı.Başka nasıl olabilirdiki?
Kızılderililer,üzerlerinde kendi dillerinde yazılmış mesajlar bulunan kağıt parçaları yada ağaç kabuklar ve hatta tahtalarla evden eve dolaşıyorlardı.
Bunlar öyle kusursuz fonetik simgelerdi ki,ortalama zeka seviyesine sahip herhangi biri çok geçmeden okuyup yazmaya başlıyabiliyordu.
Yerel gözlemciler bize cherokee'lerin bir yıl içerisinde okur yazar bir ulus durumuna geldiğini söylüyorlar...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder