Derler ki, anımsanmayacak kadar eski zamanlarda, dağlarda mısır tarlalarını korusunlar diye “alux”lar yaratıldı. Şimdiyse çok başka öyküler söyleniyor onlar üzerine.
Kimileri de çocuk kaçıran hmenesler’e benzetir onları. Neyse… Biz yine dönelim anlatımıza.
Gerçekte onların, kimsenin bilmediği “çok eski” adamlarca, k’at (pişmiş toprak) ile zeki, güçlü ve cesur bir hayvanın kanı karıştırılarak yaratıldıklarına inanılır çoğu.
Çok çevik, çok tetik oldukları söylenir, çünkü oradaki çeşitli hayvanlardan alınan parçaların birleşmesinden oluşmuştur bedenleri. Bacakları ise gelmiş geçmiş en hızlı geyiklerden alınmadır.
Üstelik bir alux öldüğünde ufacık bir oyuncak bebek gibi olur, derler. İşte o zaman tarlaların derinliklerine taşıyıp bir ağacın dibine koyarlar. Orada ona soğuk su ile “han li cool’den” (dağ yemeğinden) oluşan sunular getirirler.
Süresi bitince oyunca bebek gizemsel bir biçimde ortadan yok olur. Bu iş böylece sona erdiğinde alux gerçek yaşamına kavuşur.
Alux’un Dzitbalché ile ilişkisinin ne olduğu pek iyi bilinmiyor. Oysa anlatırlar ki, çok süreler öncesi Potochán’dan Mayaca ve Lacondanca konuşan birileri gelmiş, bunlar Xmay-Keken (Domuz tırnağı) denen San Mateo yöresine yakın bir yere yerleşmişler.
Belki de su bulamadıklarından, sonra Noh Cah’a (Pueblo Grande’ye) göç etmek üzere oradan ayrılmışlar. Bugün bu yöreye San Feliciano deniyor. Böylece Dzitbalché’ye gelene dek bir yerden bir yere göçüp durmuşlar. Dzitbalché, bu adı ola ki o yöredeki tek ağaç olan balche* ağacından alır. Bu ağaçtan çıkarılan özü hmen’ler arı balı ile mayalayıp şaraba çevirir.
Biz yine konumuza dönüp, hmen’lerden ve onların alux’larla olan garip ilişkilerinden söz edelim.
Hmen’ler yöre insanlarını iyi tanıyan, onların geleneklerini, yaşamlarını iyi bilen papazlardır.
Mayaca’yı olağanüstü biçimde, herkesten daha hızlı konuşurlar. Ham-li cool törenlerine katılıp alux’lara soğuk su hazırlarlar. Öyle, garip hastalıkları olanları da iyileştirirler ayrıca.
Ama… bu hmenler bunca bilgiyi kimden öğrenmiş olabilirler ki?
Yine, kimileri daha neler de neler anlatır: Bu aluxlar yolu dağa düşen çocukları karşı duramayacakları büyülerle çekip götürürmüş. Ca-cab ya da aluxlarevi dedikleri yere.
Ca-cab’da büyücülük ya da gizli başka marifetler öğretirlermiş, sonradan gidip insanların arasında uygulasınlar diye.
Çocuk büyüdüğü zaman, bu aluxlar onu geriye, ilk buldukları yere getirip, “hmen” olarak salıverirlermiş.
Kimileri cesaretlerini toplayıp bu hmenlere giderek, tüm bu bilgileri nereden öğrendiklerini sormuş. Ama kesin olan o ki gerçek bir hmen bu sırrı asla söylemez. Çünkü söylerse aluxların iyileşmez bir hastalık verip onu öldüreceğini bilir.
* Balche ağacı : İspanyolca sözlüklerde bilinmeyen bu ağaç, bir çeşit kaktüs ya da tropik bitki olmalı, çevirenin notu)
(Derleyen : Gilberto Cli Caamal
Bildiren : Maria Juvencia Che Chi
Yöre : Dzitbalché, Mplo. De Calkini, Campeché.)
(Meksika Masalları, Okyanus yayınları)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder